Uniek distributiesysteem in de Achterhoek

Geplaatst op 25 november 2020

Interview met Rein van der Werff, DistrEko

DistrEko is een logistieke dienstverlener uit Winterswijk die biologische producten uit de Achterhoek distribueert tussen producenten en afnemers. “Dat doen we inmiddels al 20 jaar”, zo zegt Rein van der Werff die samen met Peter Melchers met twee wagens rondrijdt. De producten komen vooral van 12 leden van de vereniging BioBoeren Achterhoek.

Hoe is DistrEko begonnen?
Rein van der Werff vertelt: “Wij zijn begonnen in de guldentijd. Ik werkte al 23 jaar in een supermarkt en was bedrijfsleider. Maar, op een gegeven moment moest ik daar dingen doen die ik eigenlijk niet wilde, bijvoorbeeld jongeren aannemen van 15 jaar en als ze 18 waren werden ze te duur en moesten ze er uit. We kregen daar opleiding in. Op mijn 43^e heb ik mijn baan opgezegd en begon ik met de Biologische Producentenverenging Achterhoek samen te werken. De directeur van de vrije school van onze kinderen was namelijk een biologische boer. Hij ging elke maandag met zijn busje naar Warnsveld, niks gekoeld, geen data. Dat ging zo. Ze zochten iemand voor kleinschalige distributie. Toen ben ik eens naar een vergadering van die vereniging gegaan en heb ze voorgehouden: het lijkt of jullie er alles aan doen om juist níet te verkopen. Vuurwerk dus!”

“‘Biertje?’ vroegen de boeren als ik daar wel eens ‘s nachts kwam.”
“Toen hebben we een vrachtwagentje gekocht. Samen met een biologische boer, die automatisering als hobby had, is er een systeem ontstaan dat op dit moment in beginsel nog steeds hetzelfde is. We wisten natuurlijk niet waar we aan begonnen waren. Alice, mijn vrouw, hielp mee en zat achter de pc te wachten op telefoontjes die niet kwamen. Het was hard werken. Ik kwam zelfs wel eens ‘s nachts bij boeren. ‘Biertje?’ vroegen ze dan. Voor hen was het bijna bedtijd, voor mij de start van de dag. We draaiden we een jaaromzet van zo’n € 30.000 á 40.000.

Die beginjaren trokken een flinke wissel op het gezin en de gezondheid. Precies toen ik na 8 jaar ziek thuis kwam te zitten, ging de natuurvoedingswinkel in Winterswijk samen met de winkel in Aalten. Daardoor moest Peter Melchers, één van de eigenaren, weg en kwam bij mij in dienst als chauffeur, ambassadeur en nog veel meer. Wij komen namelijk als winkelier bij de producent en als producent bij de winkelier. Die verstand van zaken maakt veel uit. Als we zelf de kwaliteit minder goed vinden dan zien we dat. We maken een aantekening en praten daarover met de boeren. Zij snappen het heel goed, het is hun eigen kwaliteit met hun handtekening erop. Met de versheid zit het wel goed. In de ochtend geoogst en vaak dezelfde dag bij de afnemer. Spectaculair wordt het genoemd.”

“We zijn geen standaard distributiecentrum”
“Bij een gewoon distributiecentrum worden producten gesorteerd, gebundeld en vervolgens afgeleverd. Dat doen wij niet. Wij halen en brengen ook meteen weg. We hebben geen voorraad, wel distribueren we 6000 artikelen. Klanten kunnen twee momenten in de week bestellen. We rijden met twee wagens rond, Peter Melchers en ik. Er is een vrachtwagen die de grote lijn heen en terug doet, het moederschip. Verder hebben we een bus voor de kleinere afstanden en die als vlo rond het moederschip cirkelt. Dat zijn ingenieuze communicerende vaten. Ik kan moeilijk uitleggen hoe dat precies werkt, dat moet je eigenlijk een keer zien.” Dit filmpje op de website van de BioBoeren Achterhoek geeft al een indruk.

“Boeren hoeven niet zelf te facturen”, zo gaat Rein verder. “Zij leveren aan zo’n 45 afnemers en wij organiseren het op één factuur. De bankzaken doen wij ook. Iedereen moet doen waar hij goed in is. Naast producten van de 12 bioboeren vullen we aan met producten die hier (nog) niet groeien. Die betrekken we van de groothandel, zo kunnen we jaarrond een totaal assortiment leveren. Alles is traceerbaar en SKAL-gecertificeerd. We hebben geen voorraden en eigenlijk hebben we niks te koop.”

Duurzaam is de basis
“Het vertrekpunt is na al die jaren nog hetzelfde. Duurzaam is daarbij de basis. Ik wilde iets doen zodat ook de kinderen hun droom kunnen waarmaken, zonder dat onze generatie het voor hun verpest heeft. Als bedrijfsleider van de supermarkt schaamde ik me dat ik soms zoveel kilo vlees kort aan datum in de ton moest gooien. Als ik in de supermarkt was gebleven had dat problemen opgeleverd voor mijn geweten.

Met de ontwikkeling van DistrEko ben ik aan het eind begonnen: ik wil geen afval. We hebben een papiercontainer, plastic container en een vuilniszak waar niet veel in gaat. Door onze manier van werken is de milieubelasting van het fysieke transport ongeveer 0.25% van de gebruikelijke distributievormen.

We worden er niet rijk van, maar dat is ook niet het uitgangspunt. Zo moet je niet denken, dan wordt het niks. We worden er wel heel blij van!”

Wie zijn jullie klanten?
“Onze klanten zijn boerderijwinkels, natuurvoedingswinkels, markten en één restaurant. We hebben zo’n 65 afnemers. Ook leverden we pakketten aan consumenten via Achterhoek Pakket. Dat hebben we in 2019 verkocht ‘binnen de familie’, want één van onze producenten doet dat nu. We nemen wél producten mee op onze route. Het transport van de klaargemaakte pakketten doen wij vervolgens ook. Peter, ik en iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt brengen de pakketten vervolgens rond.

Onze afzet groeit nog steeds. Vooral de aanvoer naar de boerderijwinkels was veel dit jaar. We merken trouwens ook dat we in de zomer veel klanten kwijt zijn in de winkels en bij de pakketten. Dan hebben mensen vaker groenten uit eigen tuin. Ik vind dat prima! Je moet dan niet aan het geld denken, want het hoort er gewoon bij. Het is heel positief dat die mensen uit hun eigen tuin eten, dat is ook goed voor de omgeving.”

Hoe is jullie zakelijke model?
“We werken als zelfstandige bedrijven. Er is wel een samenwerkingsconcept op papier gezet, wat we uit de kast kunnen halen in geval van calamiteit. Er zit al een laag stof op, dus dat zegt genoeg.

Wij bepalen de prijs. We pakken de groothandelprijzen en gaan daar iets onder zitten. Voor de boeren trekken we de marges eraf en dat is hun opbrengst. We hebben geen coöperatief model of iets dergelijks. In de start was mijn beeld dat de boeren vooral bij elkaar kwamen om te weten wat Pietje of Klaasje deed. Angst gedreven vergaderingen. Er kwam niet zoveel van de grond. Probeer maar eens twee boeren op één lijn te krijgen, laat staan 12. Doe er nog een bedrijfsleider van een supermarkt bij en je hebt in mijn ogen een onmogelijk podium.
Toch heeft die 12 +1 iets moois opgeleverd.
We zijn allemaal lid van de Vereniging BioBoeren Achterhoek (voorheen BPA). Als DistrEko zijn we bijzonder lid, dus ik ga ook naar de ledenvergaderingen. We zijn zo’n beetje getrouwd met die club. We werken dus eigenlijk juist op basis van belangenverstrengeling, haha. We gaan niet proberen om aan elkaar zoveel mogelijk te verdienen. Al het traditionele zakelijke moet je er in mijn ogen uitgooien. Overigens, ook in een goed huwelijk zijn uiteraard wel eens problemen. Die praten we uit.
Elk jaar presenteer ik alle jaarcijfers aan de boeren. Ook de afnemers zien precies wat de boeren er voor krijgen. Mijn marges zijn niet hoog, maar prima voor een redelijk inkomen. Als we grote uitgaven moeten doen, als er bijvoorbeeld grote schade is of onderhoud nodig, dan dragen de producenten bij in wat financiële ruimte. De eerste 10 jaar was het heel hard werken, maar daarna zijn we gewoon goed gaan draaien. De omzet in het eerste jaar was € 35.000 en nu draaien we boven een miljoen. We zijn een gezonde onderneming, zonder subsidie.”

“Twee maal per week rijdt DistrEko hier het erf op om onze producten te laden en producten van de collega’s te lossen. Tevens haalt hij bij de biologische groothandel Odin nog wat spul op, want de klanten van de boerderijwinkels willen ook graag sinaasappels en citroenen.
Echt een superfijn netwerk met korte lijnen en onderling contact en vertrouwen.”
Boer en leverancier Willem Schoemaker, voorzitter BioBoeren Achterhoek

Met wat voor bestel- en automatiseringssysteem werk jij?
“We werken al 12 jaar met een multi-web winkel. Dat is een heel ingenieus systeem. Het is geen openbare website, we willen zelf precies weten wat er gebeurt. De kern is dat we klanten precies laten zien wat hen interesseert, de rest niet. Even een voorbeeld; stel je gaat naar een winkel van 650 m2. Gemiddeld zijn klanten 21 minuten binnen, daarvan moeten ze ook nog lege flesjes inleveren en betalen. Van die 21 minuten blijft maar 7 minuten over om echt te winkelen. Hoe wil je in 7 minuten die 20.000 producten laten zien? Dat gaat dus niet. Je moet klanten in die korte tijd voorzetten waarin ze geïnteresseerd zijn. Als mensen geen vlees eten, moet je ze dat ook niet voorzetten. En voor mensen zoals ik is er geen interesse meer in babyvoeding of chips. Uiteindelijk blijft voor mij enkel het wijnvak over, bij wijze van spreken.

Dat is de kern van mijn online systeem. We laten zo weinig mogelijk zien. Ik doe zelf de instellingen. Verder houd ik veel data bij over de verkoop, producten, planning en volumes. Zo kunnen we de jaren erna steeds beter inschatten wat er geproduceerd moet worden. Die gegevens zijn weer ter beschikking voor de bio-boeren.”

Jaarrond leveren
“Met al die data weten we dus vrij precies hoeveel product er elk jaar nodig is. Wij zetten tijdig die aantallen klaar voor het nieuwe jaar. Boeren gaan er daarna op intekenen, en ook onderling ruilen. We werken per product met een hoofdteler en een bij-teler. Zij proberen deze benodigde kilo’s jaarrond te produceren. Zo hebben we nu bijna jaarrond prei! Omdat we zoveel wegzetten merk ik dat de boeren een steeds groter aandeel via ons leveren, sommigen leveren steeds meer alleen bij ons.”

Hoe zie jij die toekomst van DistrEko?
“Ik zie wel kansen voor uitbreiding, ik zie bijvoorbeeld ook veel gangbare boeren die bewust aan het boeren zijn en die we zouden kunnen bedienen. Maar, gezien mijn leeftijd gaan wij niet meer uitbreiden. DistrEko staat in de etalage, iemand moet het overnemen. Het bedrijf is vanuit idealisme opgezet, inmiddels hebben we een verantwoordelijkheid voor veel boeren en afnemers. Het kan niet meer stoppen.

Toch is het lastig om onze manier van werken zomaar over te dragen. Er zijn veel partijen die zo’n organisatie draaien vanuit de verkeerde intenties of uitgangspunten. Het moet om de boeren gaan, niet om eigenbelang. We werken met vertrouwen en goede afspraken. In het voorbeeld van de prei hebben we bijvoorbeeld afgesproken wie de prei telen. Je moet niet hebben dat iemand anders dan denkt het ook te gaan leveren.

Ik wil DistrEko dus overdragen, maar ook mijn ervaring misschien inzetten. Ik denk bijvoorbeeld wel eens aan het opzetten van een tweede om meer voor de Achterhoek te kunnen betekenen. Verschillende takken van sport moeten eigenlijk eigen DistrEko’tjes hebben. Het gaat me dan niet om DistrEko, maar om de goede duurzame systemen die bij ons blijkbaar goed werken.”

Wat zijn jouw tips aan andere regionale voedselcollectieven?
“Ik zie heel veel initiatieven komen en ook weer gaan. Dat mag. Toch zie ik dingen waarvan ik al snel zie dat het niet gaat werken. Een paar zaken zijn bijvoorbeeld:

• Belangrijkste vertrekpunt bij ons zijn allemaal intermenselijke waardes. Het draait om persoonlijk contact, eerlijk bespreken van prijzen, planningen en verdeling van producten.
• Daar hoort vertrouwen bij. Vertrouwen moet op één. Dat gaat over vertrouwen tussen de boeren onderling, tussen ik als organisatie en de boeren en ook de klanten moeten gaan vertrouwen dat het een goed product is. Dat betekent dat ik open en transparant ben over alles, over bedragen, over afspraken en ook over bijvoorbeeld certificeringen zoals SKAL.
• Ons uitgangspunt is dat de boer op het erf blijft. Wij doen de rest. Dat werkt heel goed.
• Mijn tip is totaal out of the box te denken. Het gaat om de boeren en niet om ons. Mijn samenwerking met Peter is al uniek. Ik noem hem mijn baas. We schrijven geen uren, we bepalen onze eigen uren, dagen en salaris. En hij loopt zich het vuur uit de sloffen. Prima baas heb ik toch!

“We hebben samen met de boeren voor een permanente oplossing gezorgd. Soms lijkt het of anderen er juist een permanent probleem van maken.”

En wat moeten anderen NIET doen volgens jou?

“Niet te vaak discussies voeren of teveel plannenmakerij. Projecten kosten dan snel veel geld. Als het vertrouwen er is, dan heb je gewoon twee mensen nodig die het doen. Ook roep ik op niet teveel vanuit een verdienmodel te denken of te kanaliseren naar een traditioneel model. Zo gauw de boeren in de gaten krijgen dat je het te commercieel ga doen, is je vertrouwen weg.”

Rein van de Werff: “Ik zeg niet dat het zo moet, wél dat het zo kan! Wat overblijft is enkel: moed en doen.”

Meer weten over DistrEko? Rein van der Werff is te gast tijdens de Korte Keten Sessie op 15 december over Verwerking en Logistiek.